Werkdruk. Iedereen heeft het weleens ervaren, en soms wordt het zelfs teveel. Wist je dat er wetgeving is over het ingrijpen van je werkgever bij te hoge werkdruk? Sterker nog: je hebt als werknemer een flink aantal rechten als het aankomt op werkdruk. Lees mee.
Wat is een te hoge werkdruk?
Volgens de Arbowet wordt het begrip ‘werkdruk’ gezien als een psychosociale arbeidsbelasting. Deze psychosociale arbeidsbelasting wordt in de Arbowet omschreven als: de factoren die direct of indirect stress teweegbrengen in een arbeidssituatie. Hieronder vallen gevallen als seksuele intimidatie, agressie, geweld, pesten en werkdruk. De Arbowet geeft ook betekenis aan het woord ‘stress’. Stress wordt in de Arbowet omschreven als: een toestand die als negatief wordt ervaren en lichamelijke, psychische of sociale gevolgen heeft.
Verplichtingen van de werkgever omtrent werkdruk
Risico-inventarisatie en –evaluatie
Een belangrijke maatregel die de werkgever dient te treffen om de psychosociale arbeidsbelasting te voorkomen of te beperken is het opstellen van een risico-inventarisatie en –evaluatie (hierna: RI&E). De werkgever is vrij in de manier waarop deze RI&E wordt opgesteld, maar er zijn wel elementen die de werkgever verplicht op moet nemen.
In een RI&E legt de werkgever (i) schriftelijk vast welke risico’s voor de werknemer worden meegebracht bij het verrichten van de arbeid op het gebied van veiligheid en gezondheid. De werkgever zal (ii) de gevaren moeten beschrijven en voor deze gevaren risico-beperkende maatregelen moeten opnemen. Daarnaast dient de werkgever ook (iii) risico’s voor de ‘bijzondere categorieën van werknemers’ op te nemen. Onder deze ‘bijzondere categorie van werknemers’ vallen bijvoorbeeld gedeeltelijke arbeidsongeschikten, zwangere vrouwen, jongeren en ouderen. Verder dienen de in de RI&E opgenomen risico’s door de werkgever (iv) beoordeeld en geprioriteerd te worden.
Tevens dient er (v) aandacht te worden besteed aan de toegang van werknemers tot een deskundig persoon of een arbodienst en de bereikbaarheid hiervan. Hierbij kan gedacht worden aan een bedrijfsarts, arbeidshygiënist, veiligheidsdeskundige of een arbeids- en organisatiedeskundige.
De werkgever dient de RI&E elke keer aan te passen als daarvoor een aanleiding is. Deze aanleiding zou kunnen zijn dat er een wijziging is in de werkmethoden of werkomstandigheden. Ook kan de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening een aanleiding zijn om de RI&E aan te passen. Verder dient de RI&E beschikbaar te zijn voor iedere werknemer.
In de gevallen van psychosociale arbeidsbelasting zal de werkgever moeten inspelen op situaties die werknemers zouden kunnen meemaken. Hierbij kan gedacht worden aan een hoge werkdruk, een competitieve werkomgeving of ongewenst gedrag zoals pesten en intimidatie op de werkvloer.
Plan van aanpak
De werkgever dient als onderdeel van de RI&E (vi) een plan van aanpak op te stellen. Hierin is aangegeven welke maatregelen genomen zullen worden als er sprake is van een risico voor de werknemer. Ook dient in het plan van aanpak opgenomen te worden binnen welke termijn deze maatregelen genomen zullen worden.
De werknemers die al psychosociale belasting ervaren, dienen voorlichtingen te krijgen over de risico’s hiervan en de maatregelen die genomen kunnen worden om verdere belasting te beperken. Ook dient de werkgever periodiek te evalueren of de getroffen maatregelen het gewenste effect hebben en of er bijstelling nodig is. De bijstelling kan ook nodig zijn door wijzigingen aan te brengen in de manier van werken, zoals thuiswerken.
Gevolgen niet nakomen van verplichting door werkgever
Bestuurlijke boete
De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de taak om toezicht te houden op verplichtingen uit de Arbowet. Als de werkgever geen of geen volledige RI&E (inclusief een plan van aanpak) heeft opgesteld, kan de werkgever hiervoor een boete krijgen. Deze boete kan worden gematigd als de RI&E voldoende specifiek is en de werkgever op basis daarvan een veilige werkwijze heeft ontwikkeld.
Werkgeversaansprakelijkheid
Werkgevers hebben op grond van artikel 7:658 lid 1 BW een arbeidsrechtelijke zorgplicht tegenover hun werknemers. De zorgplicht heeft ook betrekking op de psychische schade die een werknemer lijdt. De werkgever dient aanwijzingen te verstrekken om zoveel mogelijk te voorkomen dat een werknemer psychische schade lijdt en dient hiervoor de benodigde veiligheidsmaatregelen te treffen. Als een werkgever zijn zorgplicht niet nakomt en de werknemer schade lijdt tijdens de uitvoering van zijn werkzaamheden, dan kan de werkgever aansprakelijk zijn voor de schade.
Uit de praktijk blijkt dat de aanwezigheid van een RI&E, plan van aanpak en bijbehorende maatregelen zwaar meewegen bij de beoordeling of een werkgever aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Het is voor een werkgever niet voldoende om enkel de risico’s in een RI&E te benoemen. In sommige gevallen kan het ontbreken of het hebben van een onvolledige RI&E niet leiden tot werkgeversaansprakelijkheid. Dit is bijvoorbeeld het geval als de werkgever kan aantonen dat het opstellen van een RI&E en een plan van aanpak de schade niet zou hebben voorkomen.
In het kort: zo zit het met te hoge werkdruk
Tips voor de werkgever
- Stel een RI&E op en laat deze controleren door een specialist
- Maak de RI&E beschikbaar voor werknemers
- Stel een gedragscode op om psychische arbeidsbelasting in te perken
Tips voor de werknemer
- Vraag je werkgever of er een RI&E beschikbaar is ter inzage
- Vraag je werkgever of er een gedragscode beschikbaar is om psychische arbeidsbelasting in de perken
- Geef te hoge werkdruk op tijd aan bij je werkgever
- Schakel op tijd advies in van een specialist als je werkgever zich niet aan zijn verplichtingen houdt met betrekking tot periodieke evaluaties bij psychische arbeidsbelasting
Over Sem: Sem Bakker is advocaat bij Backstage Legal en heeft ruime ervaring met het adviseren en procederen in de rechtsgebieden arbeidsrecht, intellectueel eigendomsrecht en privacy en werkt regelmatig voor cliënten uit de muziekindustrie. Sem is ook actief als bestuurslid in de Popcoalitie en als muzikant. Hij maakt onder de naam Six Def tracks die regelmatig gebruikt worden voor Amerikaanse series zoals Californication en Suits. Sem was vanaf midden jaren negentig ruim tien jaar actief als basgitarist en componist in de gitaarband Caesar. Caesar bracht vier albums uit, won een zilveren harp en trad veel op in binnen- en buitenland, waaronder op festivals als Lowlands en Pinkpop.