Sem Bakker is muzikant én advocaat met een specialisatie in Arbeidsrecht, Intellectueel Eigendom & Privacy. Eens in de zoveel tijd schrijft hij een blog voor The Music Recruiters over juridische zaken waar je als professional goed van op de hoogte dient te zijn. In deze eerste editie spijkert Sem je kennis bij over de proeftijd.
Welke rechten heb je als werknemer en als werkgever?
De proeftijd is een periode waarin een werkgever en een werknemer kennis met elkaar kunnen maken. De drempel voor ontslag in de proeftijd ligt erg laag. Er hoeft geen sprake te zijn van één van de wettelijke gronden voor ontslag. Tijdens de proeftijd kan je als werkgever of werknemer de arbeidsovereenkomst per direct opzeggen. Hiervoor hoef je geen reden op te geven, tenzij de ander daarom vraagt. Toch zijn er bepaalde regels waar je goed op moet letten, het kan voorkomen dat de proeftijd anders niet meer geldig is. In dit artikel zet ik de belangrijkste zaken uiteen.
Duur en vastlegging van de proeftijd
Voordat een proeftijdsbeding geldig is, moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. De proeftijd moet aan het begin van het dienstverband schriftelijk overeengekomen worden. Dit wordt neergelegd in de arbeidsovereenkomst of cao. De proeftijd kan dus niet mondeling worden afgesproken of midden in een lopende arbeidsovereenkomst plaatsvinden. Verder moet de proeftijd voor beide partijen even lang zijn en mag de proeftijd niet langer zijn dan twee maanden. In bepaalde gevallen kan men überhaupt geen proeftijd overeenkomen. Dit is het geval bij een tijdelijk contract tot zes maanden. Als je een tijdelijk contract verlengt of omzet naar een onbepaalde tijd mag je ook geen nieuwe proeftijd afspreken. Dan zou men heel gemakkelijk het ontslagrecht kunnen omzeilen. Alleen als het om een compleet andere functie in hetzelfde bedrijf gaat, kan een nieuwe proeftijd worden afgesproken.
De duur van de proeftijd is ook erg belangrijk. Een te lange proeftijd is namelijk ongeldig, wat betekent dat er in zijn geheel geen proeftijd meer is. Dan wordt het opeens een heel stuk lastiger om de arbeidsovereenkomst te verbreken. De proeftijd bij een arbeidsovereenkomst voor minder dan twee jaar, mag maximaal één maand lang zijn. Hier kan in een cao nog van worden afgeweken, maar de proeftijd kan nooit langer zijn dan twee maanden. De proeftijd bij een arbeidsovereenkomst van twee jaar of langer, mag maximaal twee maanden lang zijn. Als de einddatum van de arbeidsovereenkomst niet is bepaald, bijvoorbeeld bij overeenkomst voor een project, mag de proeftijd niet langer zijn dan één maand.
Waar je op moet letten als werknemer
Als eerste is het goed om te beseffen dat de proeftijd begint op de eerste dag dat je gaat werken. Als dit één dag eerder is dan wat in de arbeidsovereenkomst staat, loopt de proeftijd dus ook één dag eerder af. Zorg dus dat je je bewust bent van de laatste dag en zeg niet te laat op als je dit van plan bent. Als je zelf ontslag neemt tijdens de proeftijd, hoef je je niet te houden aan een opzegtermijn. Maar let op, als je zelf ontslag neemt tijdens de proeftijd, heb je geen recht op een WW-uitkering. Eventueel kan je wel aanspraak maken op een bijstandsuitkering van de gemeente. In principe hoef je geen reden op te geven als je ontslag neemt tijdens de proeftijd, behalve als de werkgever daar om vraagt.
Word je ontslagen tijdens de proeftijd, is het altijd handig om de geldigheid van de proeftijd te checken. Als er niet aan één van de voorwaarden voor geldigheid is voldaan, is de proeftijd nietig. Dat betekent dat de proeftijd ‘’nooit heeft bestaan’’. In dat geval geldt het normale ontslagrecht en kan je dus niet zomaar ontslagen worden. Daarnaast kan de werkgever het proeftijdsontslag niet inroepen in het geval van discriminatie. Vermoed je de aanwezigheid van discriminatie bij je ontslag? Bijvoorbeeld omdat je ontslagen wordt omdat je zwanger of chronisch ziek bent? Dan kan je een beroep doen op het ‘’misbruik van bevoegdheid van de werkgever’’. Dit moet je wel kunnen bewijzen, wat in de praktijk nog wel eens lastig kan zijn. Bij een geslaagd beroep zorgt dit ervoor dat het ontslag in de proeftijd ongeldig is. Ook kan je een beroep doen op het ‘’niet in acht nemen van goed werkgeverschap’’. Hierbij kan je denken aan een persoon die vanuit een andere baan met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd wordt aangenomen, maar vervolgens wordt ontslagen in de proeftijd wegens een al geplande reorganisatie. Als dit beroep slaagt zorgt dit er niet voor dat het ontslag ongeldig is, maar het kan er wel voor zorgen dat de werkgever een schadevergoeding moet betalen. Verder kan je altijd de reden voor ontslag opvragen bij de werkgever, die geeft dit dan schriftelijk aan.
Waar moet je op letten als werkgever
De proeftijd is een periode waarin je als werkgever een werknemer relatief makkelijk kan ontslaan. De proeftijd moet dan wel aan alle geldigheidsvereisten voldoen (genoemd bij ‘’Duur en vastlegging proeftijd’’). Check dit dus altijd, anders loop je het risico dat de proeftijd ongeldig is. Als de proeftijd ongeldig (nietig) is, heeft de proeftijd nooit bestaan, waardoor het normale ontslagrecht van toepassing is.
Wil je een werknemer ontslaan tijdens de proeftijd dan moet je dit tijdens de termijn van de proeftijd wel aangeven. Dit kan zowel schriftelijk als mondeling. Je moet de werknemer wel daadwerkelijk bereiken, alleen het inspreken van een voicemail is niet genoeg. Wacht dus niet tot de laatste dag, want als je het proeftijdsontslag te laat aangeeft is het ongeldig. In de proeftijd kan je een werknemer ook ontslaan als diegene ziek is, buiten de proeftijd is dit niet zomaar toegestaan. Wordt de werknemer tijdens de proefperiode ziek, wordt de proefperiode niet verlengd met het aantal ziekte dagen. Ziekte als reden voor ontslag is echter niet toegestaan, dan riskeer je als werkgever een schadevergoeding. Zoals hierboven besproken kan je een werknemer niet zomaar ontslaan als je misbruik maakt van je bevoegdheid (discrimineert) of het goed werkgeverschap niet in acht neemt.
Als een werknemer binnen de proeftijd opzegt kan hier weinig aan worden gedaan. Je kan wel eventueel schadevergoeding vorderen als de werknemer de proeftijd misbruikt. Dit is bijvoorbeeld het geval als de werknemer vlak voor het eind van de proeftijd ontslag neemt, nadat hij al heeft deelgenomen aan verschillende trainingen of cursussen. Ook kan je nogmaals de geldigheid van de proeftijd checken, maar als het goed is heb je dit bij het opstellen van de arbeidsovereenkomst al gedaan.
Recap
Zowel voor een werkgever als een werknemer is het erg belangrijk om de geldigheid van de proeftijd te checken. Voldoet de proeftijd niet aan één van de vereisten dan bestaat de proeftijd in zijn geheel niet meer. In dat geval zijn de normale regels van het ontslagrecht van toepassing. Daarnaast is proeftijdsontslag in bepaalde gevallen (hierboven genoemd) ongeldig. Ook kan het zo zijn dat een schadevergoeding betaald moet worden. Kijk als werkgever of werknemer altijd of er (geen) sprake is van zo’n geval. Zeg verder de arbeidsovereenkomst binnen de proeftijd op als je dit van plan bent. De proeftijd is namelijk niet meer geldig als je daarna pas opzegt. Wacht dus niet tot de laatste dag, de opzegging moet de ander ook daadwerkelijk bereiken. Tot slot kan je als werkgever of werknemer de reden van de opzegging altijd opvragen. De andere partij moet de reden dan schriftelijk aangeven.
Heb je een vraag over jouw rechten tijdens de proeftijd? Stuur vooral een mailtje, wij helpen je graag verder.
Over Sem:
Sem Bakker is advocaat bij Backstage Legal en heeft ruime ervaring met het adviseren en procederen in de rechtsgebieden arbeidsrecht, intellectueel eigendomsrecht en privacy en werkt regelmatig voor cliënten uit de muziekindustrie. Sem is ook actief als bestuurslid in de Popcoalitie en als muzikant. Hij maakt onder de naam Six Def tracks die regelmatig gebruikt worden voor Amerikaanse series zoals Californication en Suits. Sem was vanaf midden jaren negentig ruim tien jaar actief als basgitarist en componist in de gitaarband Caesar. Caesar bracht vier albums uit, won een zilveren harp en trad veel op in binnen- en buitenland, waaronder op festivals als Lowlands en Pinkpop.